१३ औं सडक महोत्सव, ‘न्यु इयर’मा जाउँ है पोखरा

पुसे जाडोले तन र मनलाई चिस्याएको छ । नयाँ अग्रेजी नयाँ वर्षे सामान्यत छोइसकेको छ । त्यही अग्रेजी नयाँ वर्षा पर्यटक स्वागत गर्न रेष्टुरेण्ट एण्ड बार (रेबान) जुटिसकेको छ । एक सातापछि हुने सडक महोत्सवको पुर्व सन्ध्यामा सडकलाई सजाइएको छ । रंगी विरंगी ध्वाजले बातावरण निकै फरक हुदैं गएको छ । यही पुसको १३ गतेदेखि १७ गतेसम्म तेह्रौं सडक महोत्सवको अन्तिम तयारी गरेको छ । ‘सकडमै खाउँ सडकमै नाचौ सकडमै रमाऔं’ भन्ने नारासहित अग्र्रेजी नयाँ वर्षो गन्तव्यस्थल पोखरा बनेको छ सडक महोत्सवले ।

सडक महोत्सवको शुरुवात

पोखरामा आफैंमा पर्यटकीय स्थल हो । पर्यटकीयस्थललाई गन्तव्यको रुपमा परिचित गराउन पर्यटन व्यवसायीले २०५६ सालदेखि सडक महोत्सवको शुरुवात गरेका हुन् । तत्कालिन अध्यक्ष हर्रि्रसाद गुरुङ र गणेश भट्टर्राईको अगुवाईमा सडक महोत्सवको प्रारम्भ भएको थियो । माओवादीको शसस्त्र द्धन्द्धको समयमा शुरुवात गरिएको महोत्सवले १२ औं वर्षपुरा गरिसकेको छ । तेह्रौं सस्करणसम्म आइपुग्दा आन्तरिक तथा बाहृय पर्यटक माझ नयाँ वर्षो पहिलो गन्तव्य बनेको छ पोखरा ।
नयाँ वर्षा बाहृय पर्यटकले रमाइलो गर्ने परिपाटी छ । त्यसो त आन्तरिक पर्यटक पनि नयाँ वर्षमनाउन भारतको गोवामा जाने प्रचलन थियो । बाहृय पर्यटकको रमाइलो गर्ने प्रचलन र आन्तरिक पर्यटक नयाँ वर्षमनाउन विदेश जाने परम्परालाई तोड्ने पोखराका पर्यटनकर्मीहरुले नयाँ जुक्ति निकाल्दै पोखरा सडक महोत्सवको अवधारण अघि सारेका हुन् । त्यही अवधारणालाई यथार्थ बनाउँदै पर्यटकर्मीले पोखरालाई अंग्रेजी नयाँ वर्षमनाउने गन्तव्यस्थलको रुपमा विकसित गराउँदै आएका छन् ।
पोखरामा ‘सडक महोत्सवको शुरुवातपछि आन्तरिक पर्यटक विदेशिने प्रचलन पुणतया रोकिएको छ भने बाहृय पर्यटक पनि ‘न्यु इयर’ मनाउन पोखरामा आउने गरेका छन् ।’ रेबान पोखराका अध्यक्ष बलराम पहारी बताउँछन्-’न्यु इयरमा पुर्व मेचीदेखि पश्चिम महाकालीसम्मबाट आन्तरिक पर्यटक सडक महोत्सव हेर्न आइपुग्छन् ।’त्यति मात्रै होइन अफ सिजनमा आन्तरिक तथा बाहृय पर्यटक आकर्षण गर्ने उद्देश्य समेत सडक महोत्सवले लिएको छ । पुसको चिसो मौसममा आवतजावत गर्न कठिनाई हुने समयमा समेत सडक महोत्सवले र्सवसाधारणलाई तताउने गरेको छ । विभिन्न खानाको परिकारलाई सडकमै सजाई उपलब्ध गराउने छन् भने र्सवसाधारणले सडकमै बसेर त्यसको स्वाद लिने गरेका छन् । 

साँघुरो क्षेत्रबाट महोत्सवको विस्तार
१२ वर्षघि शुरुवातको क्रममा सडक महोत्सव पोखराको लेकसाइडस्थित साँघुरो घेराभित्र सीमित थियो । बसुन्धरा पार्कबाट शुरुवात भएको सडक महोत्सव समयको चक्र झैं फराकिलो बन्दै गएको छ । महोत्सव अहिले पर्यटकीय लेकसाइडको तीन किलोमिटर क्षेत्रमा हुदैं आएको छ । सीमित क्षेत्रमा आयोजना गरिएको महोत्सवले सबै क्षेत्रलाई समेट्न नसक्दा फराकिलो बन्दै गएको थियो । ०६१ सालदेखि अन्य जिल्लाको साँस्कृतिक झाँकीलाई महोत्सवमा प्रस्तुत गरिएको थियो ।
बसुन्धरा पार्कमा सञ्चालित महोत्सवमा स्थानीय लोक सँस्कृतिले मात्रै अवसर पाएका थिए । अहिले बैदामस्थित फिस्टेल गेटदेखि खहरेसम्म महोत्सव विस्तार भएको छ । तीन किलोमिटर क्षेत्रफलमा विस्तार हुने क्रममा स्थानीय मात्रै होइन नेपालको विभिन्न ठाँउका साँस्कृतिक कार्यक्रमलाई प्रस्तुत गरिदैं आएको छ । ‘तेह्रौं सस्करणमा भारतको मिजुरामको ‘स्टिक डान्स’लाई प्रस्तुत गर्ने छौं ।’ अध्यक्ष पहारीको भनाई थियो । विभिन्न स्टलहरु राखिने छ । मनोरन्जनको लागि अहिले बसुन्धरा पार्कलाई छुट्टाइएको छ भने सडक क्षेत्रमा साँस्कृति स्टल र खानाको परिकार सजाइने छ । पार्कभित्र ३८ स्टल राखिने छ भने सडक क्षेत्रमा झण्डै ५० वटा राखिने छ । साँस्कृतिक प्रदर्शनी, चित्रकला प्रदर्शनी जातिय भेषभुषाको प्रवर्द्धन समेत सडक महोत्सवले गर्दै आएको छ ।
महोत्सवमा गुरुङ समुदाय, तामाङ, नेवार, र्राई लगायत विभिन्न समुदायको साँस्कृतिक झाँकी स्वरुप नाच, भक्तपुरे, धिमाल, चितवनको थारु नाच देखाइने छ । तिब्बतको याक नृत्यले पनि मनोरन्जन प्रदान गर्ने छ । बाहृय पर्यटकको लागि तीन किलोमिटर सडक दौड, रस्साकस्सी, डुंगा दौड र मजदुर दौड समेत गर्दै खेलकुदको माध्यमबाट पर्यटन प्रवर्द्धन गर्ने जमर्को समेत रेबानले गर्दै आएको छ ।

बन्दको असर, मजदुर आन्दोलन
जटिल राजनीतिक अवस्थामा शुरुवात गरिएको सडक महोत्सवले एक दशकभन्दा लामो समय विताईसकेको छ । माओवादी द्धन्द्धको अवस्थामा विभिन्न राजनीतिक दलबाट हुने बन्दले प्रभावित हुदै आएको छ । विभिन्न बहानामा मजदुरले गर्ने आन्दोलनले पनि कठिनाई उत्पन्न भएको थियो । बन्द र मजदुरको आन्दोलन गरेपनि महोत्सव प्रभावित भएपनि रोकिएको भने छैन् । महोत्सव चलिरहेकै अवस्थामा राजनीतिक दलहरुले बन्दको आहृवान गरिदिदाँ महोत्सव प्रभावित भएको थियो । मजदुरहरुले विगतको वर्षरुमा महोत्सवको पुर्व सन्ध्यामा आन्दोलनमा उत्रिने गर्थे तर पछिल्लो समय मजदुरको सहयोगको सडक महोत्सवले आन्तरिक तथा बाहृय पर्यटकको मन जित्न सकेको छ ।  तीन वर्षअघि यातायात बन्दले महोत्सव सुनसान जस्तै बनेको थियो । सवारी साधन नचल्दा महोत्सवमा पुग्न र्सवसाधारणले पैदल यात्रा समेत गर्नुपरेको रेबानले बताएको छ । उदघाटन समारोह शुरुभएपछि यातायात बन्द हुन पुगेको थियो । हवाई मार्फ विमानस्थलमा उत्रिएका बाहृय पर्यटकलाई समेत महोत्सवमा ल्याउन कठिनाई भएको थियो । त्यसो त संकटकालिन अवस्थामा बैदामको खहरेस्थित प्रहरी विटमा माओवादी आक्रमण हुदाँ समेत र्सवसाधारण त्रसित भएका थिए । र्सवसाधारणमा छाएको त्रासले महोत्सवलाई असर पुर्याएको थियो । आन्तरिक तथा बाहृय पर्यटक समेत आक्रमण हुने डरमा न्यु इयर मनाउन बाध्य थिए । प्रायोजकहरुले पनि मन फुकाएर सहयोग गर्ने अवस्थामा थिएनन् ।

पर्यटकको आगमनमा बृद्धि
शुरुवातको समयमा पर्यटकको आगमन खासै उत्साहप्रद थिएन् । तर अहिले पर्यटक चाप बढ्दै गएको छ । साँघुरो क्षेत्रबाट फराकिलो अवस्थासम्म आइपुग्दा चारदेखि साढे चार लाख दर्शकले सडक महोत्सवको प्रत्यक्ष अवलोकन गर्ने गरेको तथ्याङ्क रेवानसँग छ । पाँच वर्षघिसम्म बाहृय पर्यटक सीमित संख्यामा देखिन्थे भने अहिले समूहगत रुपमा पोखरा आउने जमात ठूलै देखिन्छ । आन्तरिक पर्यटकमा समेत घुम्न जानुपर्छ भन्ने मनस्थिति बन्दै गएपछि घुम्न आउने अन्तरिक पर्यटकको संख्या उल्लेख्य छ । आन्तरिक पर्यटकमा देखिएको बृद्धिले पर्यटन व्यवसायीलाई नयाँ उर्जा थपिदियो जसले वर्षोनी महोत्सवले ठुलो रुप लिदैं गएको छ ।
नयाँ वर्षमनाउन विशेष गरी आन्तरिक पर्यटकको घुँइचो लाग्छ । प्याकेज टुरको लागि पोखरा आउनेको संख्या पनि उत्तिकै छ । परिवारैसहित महोत्समा घुम्ने आउने प्रचलन पछिल्लो समय बढ्दै जादाँ आन्तरिक पर्यटकको संख्या विगतको तुलनामा बढ्दै गएको पाइन्छ । हनिमुन प्याकेज लिएर काठमाडौं, चितवन, धरान, विराटनगर, भैरहवा, बुटवल लगायतबाट बढी संख्यामा आन्तरिक पर्यटक आउने गरेका छन् । त्यसो त ग्रामीण क्षेत्रबाट पनि महोत्सवमा आउने गरेका छन् । युवापुस्ताको लागि पप कर्न्र्सट र बृद्धबृद्धाको लागि दोहोरी गीतले आकर्षण गर्दै आएको छ । रेबानले सडक महोत्सवकै अवसरमा आन्तरिक तथा बाहृय पर्यटकलाई विशेष प्याकेज समेत उपलब्ध गराउँदै आएको छ । प्याकेजले पनि पर्यटकलाई पोखरा आउन हौसाउने गरेको छ । 

रेबानको सामाजिक दायित्व
वर्षोनी सडक महोत्सव गर्दै आएको रेबानले सामाजिक उत्तरदायित्व समेत बहन गर्दै आएको छ । रेबानले वाषिर्क रुपमा फेवाताल संरक्षण गर्न एक लाख रुपियाँ छुट्टाउँदै आएको छ । ०६३ सालमा आयोजित सडक महोत्सवमा रेबानले र्सवसाधारणसित स्वेच्छिक टिकट काट्न आग्रह गरेको थियो । टिकटबाट त्यतिबेला ४ लाख ८४ हजार रुपियाँ संकलन गरिएको थियो । रेबानका अध्यक्ष बलराम पहारीका अनुसार संकलित रकम मध्ये एक लाख रुपियाँ तीन वर्षघि पोखराको छिनेडाडाँस्थित अन्तराष्ट्रिय क्षेत्रीय विमानस्थलको जमिन सम्याउन हस्तान्तरण गरिएको थियो ।
दुई लाख ४२ हजार विमानस्थललाई र दुई लाख ४२ हजार फेवाताल संरक्षणको लागि रेबानले छुट्टाएको जनाएको छ । ताल प्रदुषणको चपेटामा पर्दै गएपछि रेबानले संस्थागत रुपमा सरसफाईको लागि वर्षोनी रकम दिदैं आएको छ । तेह्रौं सस्करणको सडक महोत्सवमा समेत टिकट संकलनको रकम रेबानले विभिन्न क्षेत्रमा सहयोग गर्ने घोषणा गरिसकेको छ ।
महोत्सवमा काटिएको प्रति गेट टिकटबाट रेबानले एक रुपियाँ लेकसाइड क्षेत्रमा राखिने सिसी टिभीको लागि छुट्टाएको छ । जिल्ला प्रहरी कार्यालय कास्कीले पर्यटकीय क्षेत्र लेकसाइडमा हुने अपराधिक गतिविधि न्युनिकरण गर्न सिसिटिभी राख्ने तयारी गरिरहेको छ । रेबानले सिसिटिभीसँगै बातावरण संरक्षण गर्ने तर्फएक रुपियाँ गेटटिकट छुट्टाएको छ । बातावरण संरक्षणको लागि छुट्टाइएको एक रुपियाँ ताल संरक्षणसँगै अन्य बातावरणसँग सम्बन्धीत क्षेत्रमा खर्च गरिने छ ।
रेबानले गेट टिकटबाटै एक रुपियाँ पोखराको बृद्धाश्रमलाई सहयोग गर्ने घोषणा गरेको छ । दुई रुपियाँ भने तालबाराही उच्चमाविमा अध्ययरत गरिब तथा जेहेन्दार विद्यार्थीलाई छात्रबृत्ति प्रदानमा सहयोग गरिने अध्यक्ष पहारी बताउँछन् । त्यसो तर् खचमा समेत सयौं गुणा बृद्धि भएको छ । ६० हजारबाट शुरुवात गरिएको महोत्सव १३ औं सस्करणमा आइपुग्दा ४२ लाख खर्च हुने अनुमान गरिएको छ । आन्तरिक तथा बाहृय पर्यटकको आम चासो बन्दै आएको सडक महोत्सव एकसातापछि शुरु हुदै छ । होलिडे मनाउन र प्याकेज टुरको लागि आन्तरिक पर्यटकले त्यही अनुरुप समय तालिका मिलाउँदै आएका छन् । अन्तराष्ट्रिय गन्तव्य बनेको पोखरामा वर्षोनी आयोजना हुने सडक महोत्सवमा आउन आग्रह गर्दै पर्यटकर्मीले विभिन्न स्थानमा पुगेर भन्ने गरेका छन्-’जाँउ है पोखरा’ ।।।।।।।।।।।।।।।